Madeleine

Van de oma naar wie ik heet heb ik films geërfd. In het begin van de jaren zeventig filmde zij mijn zussen en mij. In het bovenhuis in de Haagse bomenbuurt waar zij en mijn opa al sinds hun trouwen woonden en wij vaak kwamen logeren, in het huis in Bussum waar we woonden tot mijn twaalfde en zij soms op ons kwamen passen. Op de hei, in de duinen, in Drievliet en Madurodam. Op zoek naar een detail in hun huis heb ik de bananendoos met de projector en de films weer eens van zolder gehaald. Het is een heel ritueel: de tafel voor de projector uitklappen, vastklikken en met een slingertje waterpas draaien, de driepoot van het projectiescherm uitschuiven, de koker met het scherm erin horizontaal draaien en het zilveren doek tevoorschijn trekken en ophangen aan een buis die je tegelijk met het doek uit de poot van de standaard schuift – ja, ring aan de haak, gelukt. Dan de projector op de tafel, snoer aansluiten – hij lijkt wel van bakeliet, de stekker die in het apparaat moet. Ik moet een ongeaard verlengsnoer zoeken om de antieke stekker in kwijt te kunnen.

De film vindt zijn weg door de projector en na even flapperen windt hij zichzelf rond de andere spoel. Een stukje wit met zo’n rode streep en dan rijd ik Bussum in 1970 binnen, het blauwe ANWB-bord (3 km), het plaatsnaambord, het straatnaambordje – opa zal de Trabant langs de stoeprand hebben gezet, oma zal zijn uitgestapt en hebben ingezoomd.

Daar kom ik, op mijn nieuwe fiets. Een blauwe Germaan. Ik voel de geribbelde rubberen handvaten. Cadeau voor mijn zesde verjaardag. Volgend shot, opa tilt de mand van hun teckel uit de auto. Mijn tweede zusje holt op hem af, ze huppel-springt van plezier. Hij geeft haar de lus van de hondenriem. Dik en toch zacht leer. Jupie loopt om haar heen, zij draait om haar as, het geruite plooirokje van haar jurkje draait mee. Over het grind lopen we samen naar de voordeur. Mijn schoolvriendje verschijnt in beeld, hij is op rolschaatsen, het knarst op de kiezels.

Een verjaardagspartijtje. Vriendjes en vriendinnetjes zitten in een kring in de eetkamer – de tafel met taart en limonade is aan de kant geschoven. Ik voel de Jabo-ribbeltjes onder mijn knieën. Volgend shot, opa in een van de twee grijze fauteuils, stugge wollen bekleding, met mijn eerste en tweede zusje op schoot, hun kleuterhaartjes tegen zijn niet meer zo gladde wangen – hij schoor zich elektrisch, onze vader nat, dat was een intrigerend verschil.

Mijn tweede zusje zit op het aanrecht, ze roert in een kom met pannenkoekenbeslag. Ze heeft, ‘net als oma’, een theedoek om haar hoofdje. Ik voel hoe dat schuurde, toen oma de stijve katoenen punten in een knoop trok. Zusje heeft een oranje trui aan, ik herinner me de ribbeltjes ervan, en ook de structuur van de smalle zwarte stretchbroek die ze draagt. Hij had een elastiek onder allebei je voeten, ik was ook dol op die broek geweest.

Volgend shot, vier meisjes in pyjama kijken televisie. De oudste twee op de grond, de jongste twee op een makkelijke stoel – onze moeder had die zelf met beige en donkerbruin fluweel bekleed. De herinnering aan de brede ribbels daarvan is er maar even. Op de stoel aait de oudste jongste de jongste jongste over haar peuterkrullen, geeft een kusje op het peuterwangetje, dromerig blijven ze allebei tv kijken.

Dan is het ‘naar bed, naar bed’. Wilde oma er een Von Trapp-shot van maken? Eerste zusje leidt jongste naar de onderste tree van de trap. Ga maar zitten. Het komt niet echt uit de verf, we klimmen de trap op, min of meer op handen en voeten. Met het gevoel van de lusjes komt de kleur ook terug, een raar soort helder mosgroen. De middelste twee blijven een tree achter, leggen om de beurt hun handje op jongstes rug. Ik voel het zachte pyjamaatje, het beslapen tricot.

Dan weer wit met een rafelige rode lijn erdoor, en het flapperende geluid van het eind van de film boven het geratel van de projector uit. Het detail in het grootouderlijk huis blijft nog even ongevonden, wel dit ontdekt: ondergedompeld in het geratel van de projector heb ik dankzij oma’s films direct toegang tot tactiele herinneringen. Een auditieve madeleine.