LF2018

Al heel lang sluimert er in een mapje in mijn hoofd een beeld dat ik wil gebruiken voor een blog. En steeds als ik het in het echte leven tegenkom, broed ik op een verhaal waarbij het zou passen – een ei waar nog een donsveertje op kleeft, als ik een eierdoos open en zo’n versierd ei tref is mijn dag goed.

In datzelfde mapje zit het woord samskip. Het valt me, als ik onderweg ben, irgendwie meer op dan andere opschriften op containers op vrachtwagens.

Ik was al eens begonnen met een verhaal over een meisje dat op haar knieën op de achterbank van haar vaders auto alles wat er onderweg te lezen viel spelde, als een kind zo blij met de magie die lezen is, als je het net hebt geleerd.

Maar het lukte niet, de blog haalde het blog niet. Want Petronella-precies wilde weten wat SAMSKIP betekende – en het betekende niks, het was gewoon de naam van een internationale transportonderneming, hoofdkwartier in Nederland, ontstaan in IJsland. Hm, wég clou.

Tot afgelopen zaterdag, de officiële start van Leeuwarden-Fryslân 2018 Culturele Hoofdstad van Europa.

Ik ben geboren in Friesland. Daar zeg ik altijd meteen achteraan dat ik geen Friezin ben. Ik verdien die roots niet: mijn ouders zijn geboren en getogen in Den Haag, mijn vaders werk bracht hen in Aldeboarn, toen nog gemeente Utingeradeel (ik kan dat riedeltje dromen). Door datzelfde werk verhuisden ze, met inmiddels drie meisjes, naar het Gooi. Ik was nog net geen vier.

Op de ochtend van de dag dat ik achtenveertig werd, reed ik naar Drachten, op weg naar de uitvaart van een ‘oom’, eigenlijk een vriend van mijn ouders uit hun Friese jaren. In de kerk herdacht de dominee oom O. in het Fries. En ik kon het volgen! Niet als ik daarbij stilstond, wel weer als ik ‘niet luisterde’.

Tegen mensen die me vragen waar ik geboren ben, zeg ik altijd dat ik Fries zou kunnen spreken als ze me onder hypnose zouden brengen – o hoogmoed. Maar verstaan lukte, zoals je iets vluchtigs soms alleen vanuit je ooghoek ziet, als je niet bewust kijkt. Het ontroerde me dat ik kennelijk vóór mijn vierde verjaardag toch iets had opgepikt.

Zaterdag snapte ik ineens waarom ik samskip zo’n mooi woord vind: het Friese woord mienskip (gemeenschap) – in iepen mienskip (open gemeenschap) sleutelbegrip bij LF18 – liet me zien dat samskip een neologisme, nee, een nellogisme is, samen en skip versmolten.

Het donsje op het ei stond ineens voor het ongrijpbare restje van de taal die om me heen was toen ik leerde praten.

Het meisje op de achterbank werd niet alleen blij omdat ze kon lezen, maar ook om wat ze las: een woord van vroeger én nu.